بحران سوریه باعث تشدید فقدان امنیت غذایی در منطقه شد
خبرگزاری مهر–گروه بین الملل: تحرکات ایالات متحده آمریکا و مهره های منطقه ای آن علیه حکومت و ملت سوریه و ایجاد بحران امنیت در این کشور، زندگی و معیشت میلیون ها شهروند سوری را تحت تاثیر خود قرار داد.
هم اکنون، متعاقب شکست داعش و حامیان غربی آن در سوریه، موضوع بازگشت امنیت غذایی به این کشور از اهمیت خاصی برخوردار است. در این خصوص خبرنگار مهر گفتگویی با دکتر سعید غفاری تحلیلگر ارشد مسائل منطقه انجام داده است که در ادامه از نظر می گذرد:
*جایگاه و نقش کشور سوریه در معادلات اقتصادی غرب آسیا را در دوران پس از بحران چگونه ترسیم می کنید؟
یکی از نقش های اصلی کشور سوریه در غرب آسیا به خصوص پیش از بحران، تاثیری بود که به واسطه محوریت ترانزیت کالا در بازار منطقه و جهانی داشت. به طوری که در گذشته سالانه ۳۰ هزار محموله ترانزیت کالا از اراضی سوریه عبور می‌کرد و کالاهای مختلف را از کشورهای عربی حوزه خلیج فارس به اروپا و بالعکس منتقل می‌کرد.
این محموله‌ها که عموماً با کامیون منتقل می‌شدند با عبور از اردن و ترکیه، نقشی مهم در سودآوری ترانزیتی این کشورها داشتند. روی دیگر ترازیت در سوریه تاثیر آن بر امنیت غذایی در منطقه و اقتصاد کشاورزی سوریه بوده است. مسئله ای که به نظر می رسد امروز با تحولات به وجود آمده در سوریه و افزایش امنیت نباید از تحلیل ابعاد آن غافل بود.
*صنعت کشاوزی در سوریه، تا قبل از وقوع جنگ در این کشور چگونه بوده و متعاقب وقوع ناامنی چه تحولی در آن رخ داده است؟
پیش از بحران سوریه، کشاورزی ستون اقتصادی این کشور را تشکیل می داد و بیش از یک پنجم کل تولید ناخالص ملی را شامل می شد. سوریه در آن زمان، یکی از صادرکنندگان عمده غلات، میوه و سبزیجات به کشورهای همسایه و خلیج فارس بود. اما بحران هشت ساله سبب شد تا بسیاری از کشاورزان پیشه خود را رها و فرار کنند؛ در نتیجه بسیاری از زمین های کشاورزی نیز نابود شد. شرایط به گونه ای پیش رفت که به گفته بانک جهانی، تولید ناخالص داخلی کشاورزی در سال ۲۰۱۵ در مقایسه با نرخ پیش از جنگ، ۴۱٪ کاهش یافت.
همانطور که اشاره شد سوریه موقعیت منحصر به فردی در غرب آسیا دارد و گذرگاه تجاری مهمی برای کشورهای این منطقه به شمار می رود. کشورهای لبنان، ترکیه، اردن و عراق از طریق سوریه به بازار محصولات کشاورزی منطقه ای دسترسی پیدا می کنند. همچنین مسیرهای ارتباطی و عرضه در شرق اروپا، آسیای مرکزی، روسیه و کشورهای شورای همکاری خلیج فارس به این کشور وابسته اند.
*با توجه به پیروزی محور مقاومت در سوریه و شکست مهره های تروریستی و تکفیری وابسته به غرب، چشم انداز و آینده کشاورزی در این کشور را چگونه ترسیم و ارزیابی می کنید؟
کاهش فعالیت های نظامی در سوریه، احتمال از سرگیری تجارت کشاورزی را در چشم اندازی که می تواند در برگیرنده امنیت غذایی بوده و همه طرف های درگیر را منتفع کند، افزایش خواهد داد. بازگشت امنیت غذایی نه تنها به معنای دسترسی میلیون ها آواره سوری به مواد غذایی مطمئن خواهد بود، بلکه به بهبود شرایط زندگی در مناطق کشاورزی و جوامع میزبان پناهندگان در کشورهای همسایه سوریه منجر خواهد شد.
بحران سوریه به دو دلیل باعث تشدید فقدان امنیت غذایی در منطقه شد. نخست آنکه میزان مبادلات محصولات کشاورزی با سوریه و یا از طریق سوریه کاهش یافت. این موضوع به ناامن شدن مسیرهای ترانزیت که تحت سلطه تروریست ها بود برمی گردد. دوم اینکه میزان تولید محصولات کشاورزی نه تنها در سوریه، بلکه در کشورهای همسایه به دلایل مختلف از جمله مهاجرت و دسترسی محدود به منابع آبی کاسته شد. این در حالی است به رغم بحران بوجود آمده در سوریه، این کشور همچنان شریک تجاری مهمی برای همسایگانش بوده است.
*تاثیرگذاری بحران امنیتی در سوریه بر روی معادلات اقتصادی همسایگان این کشور را چگونه تحلیل می کنید؟
صادرات مواد غذایی از اردن به سوریه پس از بحران، از ۸۹ میلیون دلار در سال ۲۰۱۰ میلادی به ۲۷ میلیون دلار در سال ۲۰۱۶ کاهش یافت. واردات اردن نیز از سوریه، از ۲۷۲ میلیون دلار به ۶۴ میلیون دلار کاهش یافت که باعث ایجاد تورم در قیمت مواد غذایی در اردن گردید و در پی آن سبب شد تا مردم این کشور تظاهرات اعتراضی نمایند.
تا پیش از این صادرات کشور لبنان به کشورهای منطقه به خصوص کشورهای حاشیه خلیج فارس از مسیرهای زمینی انجام می گرفت. با مسدود شدن مسیر زمینی هزینه صادرات محصولات تجاری به کشورهای منطقه ۶۰ درصد افزایش داشته است. تاجران لبنانی برای فاصله گرفتن از مناطقی که درگیر جنگ بودند و به دلیل مسدود شدن مرزهای زمینی میان سوریه و کشورهای همسایه به حمل و نقل دریایی و هوایی روی آوردند که باعث افزایش هزینه ها و کم تر شدن درآمد آن ها شد. هم اکنون قاچاق کالا از سوریه به لبنان برای فروش با قیمت های بالاتر نیز باعث کاهش تولید محصولات کشاورزی در لبنان شده است.
*این تاثیرگذاری و تاثیرپذیری در کشورهای عراق و ترکیه چگونه بوده است؟
از سرگیری مجدد تبادل تجاری محصولات کشاورزی با سوریه همچنین برای عراق دارای اهمیت راهبردی است چرا که استان های الانبار، صلاح الدین و نینوا که اخیرا توسط نیروهای عراقی از دست تکفیری ها آزاد شده اند با فقدان امنیت غذایی مواجه هستند. بسیاری از زمین های کشاورزی در استان های صلاح الدین، نینوی و کرکوک که سبد غذایی عراق را تامین می کنند، پس از آغاز جنگ و توقف فعالیت های کشاورزی هنوز بی استفاده باقی مانده اند. یکی از دلایل آن، مهاجرت داخلی اهالی منطقه به شهرهای دیگر عراق است. همچنین دولت عراق هنوز نتوانسته است تسهیلات کافی و لازم را برای بازگشت آن ها فراهم نماید.
همچنین گسترش امنیت در مناطق شمالی سوریه سبب افزایش امنیت غذایی در مناطق مرزی ترکیه و رونق اقتصادی خواهد شد. جالب اینکه بر اساس آمار موجود، میزان صادرات محصولات کشاورزی و مواد غذایی از ترکیه به سوریه با وجود بسته بودن مرزهای رسمی از ۲۰۰ میلیون دلار در سال ۲۰۱۰ به ۶۰۰ میلیون دلار در سال ۲۰۱۶ رسیده است.
باز گشایی مرزهای دوطرف سبب استفاده از مسیرهای تجاری سوریه برای صادرات سبزیجات، میوه جات و محصولات گوشتی ترکیه به کشورهای حاشیه خلیج فارس خواهد شد. لازم به ذکر است میزان صادرات ترکیه به این کشورها حدود ۱.۲ میلیارد دلار در سال است که از مسیرهای دریایی و هوایی با هزینه های بالاتری انجام می شود.
*چه ارتباطی میان تسریع پروسه بازسازی سوریه و گسترش تجارت مواد غذایی در این کشور دارد؟
بازسازی وگسترش تجارت مواد غذایی و کشاورزی می تواند منافع بسیاری را برای سوریه بوجود آورد. درآمد حاصل از هزینه های گمرکی و مالیات حاصل از حمل و نقل مواد غذایی تامین کننده بخش زیادی از منابع مالی ضروری برای بازسازی سوریه خواهد بود.
همانطور که پیشتر اشاره شد بخش کشاورزی در سوریه یکی از مهم ترین ارکان اقتصادی سوریه برای اشتغال مردم پس از بخش دولتی است. بر این مبنا سرمایه گذاری در بخش کشاورزی می تواند خسارت های ۱۶ میلیارد دلاری جنگ سوریه را جبران کند.
