بارش‌های بهاری هم به کشاورزی گرمسار جان تازه نداد/ مصائب توزیع آب
خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها – داوود عبدی: گرمسار از گذشته دور با کمبود آب و عدم توازن توزیع مکانی و زمانی آب در بخش کشاورزی روبرو بوده است. آب حتی در سال‌های پربارش هم مسئله‌ای مهم و جدی برای این منطقه محسوب می‌شود.
اظهارنظر کارشناسان و بررسی‌ها نشان می‌دهد علی‌رغم افزایش بارندگی‌های سال آبی ۹۹ – ۹۸، کشاورزی در دشت گرمسار اما ازنظر بهره‌برداری و برخورداری از بارندگی‌هایی که به‌صورت روان آب و سیلاب‌های فصلی است در شرایط مطلوبی قرار ندارد.
چاه منبع آب روستایی
در حال حاضر اکثر قریب به‌اتفاق روستاهای شهرستان گرمسار از طریق منابع آب زیرزمینی و آب چاه‌ها تغذیه می‌شوند و می‌توان مشکل تمامی این روستاها را با پایین رفتن سطح این چاه‌ها و حتی در بعضی موارد خشک شدن آن‌ها دانست.
خبرگزاری مهر استان سمنان در دو گزارش پیوسته به مهم‌ترین عوامل عدم توانایی بهره‌گیری از منابع آبی جدید در گرمسار می‌پردازد که در بخش اول بیان مسئله و در بخش دوم اظهار نظر مسئولان را دراین‌باره می‌خوانید.
کشاورزان گرمساری با امضای نامه‌ای خواستار رفع مشکلات آب کشاورزی این شهرستان را از طریق فرمانداری و سایر مسئولان ذی‌ربط شدند. عمده صحبت این کشاورزان این است که رودخانه دولاتی (مسیل) کردوان یکی از سیل گیرهای قدیم شهرستان بوده که در برخی سال‌های نه‌چندان دور به داد این منطقه رسیده است و لذا خواستار بازگشایی و لایروبی بستر این رودخانه شدند.
کمبود آب بزرگترین چالش
عضو مجمع صنفی کشاورزان گرمسار در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به اینکه کمبود آب مهم‌ترین چالش کشاورزی در شهرستان گرمسار به شمار می‌آید گفت: محدودیت‌های زیادی در تأمین آب کشاورزی دشت گرمسار وجود دارد که حل مشکلات و مسائل منابع آبی در کشور باید در سطح کلان دیده شود چراکه امکان رفع کامل آن در سطح استانی و شهرستانی وجود ندارد، سیستم توزیع آب در کشور عادلانه نیست.
احمد محمدی با اشاره به دستورالعمل موضوع اصلاح مواد (۲۷) و (۲۸) قانون توزیع عادلانه آب بیان نمود این دستورالعمل باهدف تسهیل انتقال آب کشاورزی ابلاغ‌شده لیکن به دلیل عدم وجود برنامه منسجم و مدون دچار آسیب شده است.
وی بیان به اینکه روستاهایی که در کنار مسیل‌های اصلی نظیر مسیل کردوان و شاه بداغ و … شهرستان گرمسار قرار دارند از نعمت استفاده سیلاب‌ها بی‌بهره‌اند، تأکید کرد: می‌توان برای جلوگیری از خسارت‌های ناشی از سیل نسبت به بازگشایی همه مسیرهای سیل قبلی خصوصاً مسیل کردوان که یکی از اصلی‌ترین مسیل‌ها بوده است اقدام نمود تا ضمن بهره‌مندی کشاورزان منطقه از سیلاب‌های فصلی و برداشت‌های غیرضروری از چاه‌های عمیق، امکان استفاده از سیلاب‌ها فراهم و سفره‌های زیرزمینی بهره‌مند گردد. زیرا سیلاب‌ها به دلایل نامعلوم به آن مسیل هدایت نمی‌گردد.
عدم بهره‌مندی از سیلاب‌ها
این عضو مجمع صنفی کشاورزان گرمسار در ادامه گفت: کم‌وزیاد شدن بارندگی در عرض‌های جغرافیایی که ما در آن قرارگرفته‌ایم، عادی است و اینجاست که وظیفه مهم بخش مدیریت تأمین منابع مالی آب شهرستان بیشتر شده و باید علاوه بر تغذیه مصنوعی آب‌های زیرزمینی و مدیریت منابع آب از کشاورزان نیز حمایت کافی را به عمل‌آورند وظیفه‌ای که ذاتاً بسیار سنگین و خطیر بوده اما به‌وسیله برخی از این عزیزان سهل و ممتنع فرض می‌شود.
به گفته برخی دیگر از کشاورزان در سال جاری شرایط آب اغلب روستاها در بهره‌مندی از سیلاب‌ها مطلوب نبوده، حال‌آنکه معیشت اکثر قریب به‌اتفاق روستاییان وابسته به کشاورزی و تأمین آب است که این اتفاق دامنه مشکلات اشتغال روستاها را افزایش داد.
نیاز به اتمام سد نمرود
یکی از این کشاورزان گرمساری که از بیان نام خود اجتناب می‌کند به خبرنگار مهر، می‌گوید: بحث سد نمرود و کانال انتقال آب ولوله گذاری از سد تا گرمسار هم که می‌توانست مرهمی برای کشاورزی دشت گرمسار باشد، چندین سال است که مطرح ولی آن‌چنان‌که بایدوشاید عملیاتی نشده و در فصل گرما، آب کشاورزی به دشت گرمسار قطع یا به حداقل ممکن می‌رسد.
وی می‌افزاید: همه آب ذخیره‌شده سد نمرود به گرمسار نخواهد رسید و زمزمه‌هایی از مجاری رسمی و غیررسمی برای بهره‌مندی از آن توسط سایر شهرستان‌های استان سمنان و تهران نیز به گوش می‌رسد و حتی در این زمینه جلوتر از گرمسار هستند و اقداماتی را نیز به‌صورت عملیاتی در حال انجام داشته و دارند.
خشکسالی بلای جان کشاورزی
دبیر اجرایی صنف کارهای کشاورزی گرمسار در گفتگو خبرنگار مهر با اعلام اینکه در دو دهه گذشته که با خشکسالی و کاهش نزولات جوی مواجه بوده‌ایم، بخش اعظم نیاز آبی زمین‌های کشاورزی از طریق چاه‌ها و منابع آب زیرزمینی تأمین گردیده است گفت: تخلیه آب‌های زیرزمینی و عدم جایگزین شدن آب این منابع یکی از بزرگترین مشکلات پیش روی بخش کشاورزی محسوب می‌شود.
جعفر ثامنی با تأکید بر اینکه کم شدن دبی آب تعدادی از قنات‌ها و چاه‌های کشاورزی باعث شده که بخش زیادی از سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده از بین برود، ابراز داشت: تغذیه مصنوعی یکی از روش‌هایی است که می‌تواند بخشی از آب خارج‌شده از منابع زیرزمینی را جایگزین کنند.
وی در ادامه گفت: تغذیه مصنوعی آب‌های زیرزمینی به روش چاه‌های تغذیه، روش گودال‌های تغذیه، تشدید آبیاری و پخش سیل آب ممکن است اما نظر به اینکه دو روش اول مذکور، نیازمند سرمایه‌گذاری زیاد و انجام فعالیت‌های مهندسی و عمرانی است لذا عرصه مناسب برای اجرای سازه‌ها موردنیاز است درنتیجه ارزان‌ترین و سهل‌الوصول‌ترین راه برای تغذیه مصنوعی، پخش سیل آب، و تشدید آبیاری توسط منابع آب سطحی محسوب می‌شود.
عدم انجام کار کارشناسی
دبیر اجرایی صنف کشاورزی گرمسار تأکید کرد: در روش پخش سیل، آب مازاد رودخانه باید در مسیل‌های شش‌گانه دشت گرمسار و آرادان در اولین فرصت صورت پذیرد که متأسفانه این مهم تاکنون توسط ادارات ذی‌ربط انجام‌نشده است.
ثامنی تصریح کرد: در سال جاری که در یک شرایط استثنایی قرار داریم، و به شکرانه خداوند، هم میزان بارندگی در دشت بالا بوده و در پراکنش‌های زمانی بسیار عالی صورت گرفته و نیاز آبی مزارع را کاهش داده وهم دبی رودخانه حبله رود به نسبت سال‌های قبل بسیار زیادتر است.
وی اضافه کرد: متأسفانه همه آب مازاد بارندگی‌ها از طریق مسیل سوداغلان به جنوب دشت و دریاچه نمک هدایت‌شده و از دسترس خارج و این کار بسیار غیرعلمی و غیر کارشناسی و نابخردانه است.
سیستم بیمار توزیع آب کشاورزی
یک کارشناس و فعال حوزه آب نیز با اشاره به نبود عزم راسخ جهت رفع مشکلات موجود در حوزه منابع آبی کشور مدعی شد: سیستم توزیع آب در بخش کشاورزی کشور بیمار است.
رضا عظیمی در گفتگو با خبرنگار مهر، با تأکید بر اینکه سیستم توزیع آب کشاورزی در کشور نیازمند اصلاح اساسی است، اظهار کرد: وضعیت منابع آبی در کشور به‌نوعی است که برای اصلاح ساختار و بهبود شرایط باید هزینه اصلاحات اساسی را بپذیریم.
وی بابیان اینکه پروانه بهره‌برداری در این بخش نباید در اختیار همه بهره‌برداران قرار گیرد، افزود: مشکل اصلی امروز کشور مسائل مربوط به منابع آب است، اما عزمی برای رفع این مشکل وجود ندارد. نباید به دنبال مرثیه‌خوانی بود چراکه کار از مرثیه گذشته است، بلکه باید وارد شناخت و اجرای راهکارهای اجرایی و عملیاتی شد.
نیازمند اصلاح شیوه‌ها هستیم
این کارشناس منابع آبی بابیان اینکه سیستم توزیع آب کشاورزی در کشور نیازمند اصلاح اساسی است، اظهار کرد: وضعیت منابع آبی در کشور به‌نوعی است که برای اصلاح ساختار و بهبود شرایط نیازمند اصلاحات علمی و اساسی را بپذیریم.
عظیمی با تأکید بر اینکه قطعاً اعمال سیاست‌های درست و عادلانه در استفاده از منابع آب هزینه‌بر خواهد بود، افزود: رفع بحران و معضل کنونی در منابع آبی کشور بدون پذیرش مسائل اجتماعی، فرهنگی و … آن ممکن نیست، باید هزینه این کار پرداخت شود و این امر به تصمیمات دستگاه‌های مرتبط و وزارت کشور بازمی‌گردد.
وی با اشاره به اینکه روش دیگری که برای تعادل بخشی منابع آب زیرزمینی در سال‌های پر آب باید انجام شود، عدم برداشت از سفره‌های زیرزمینی و تشدید آبیاری توسط آب‌های سطحی است تصریح کرد: در سال‌هایی که آب سطحی و آورد رودخانه‌ها زیاد است، وزارت نیرو باید آب موردنیاز واحدهای زراعی و مزارع را از طریق آب مازاد سطحی تأمین کند و کشاورزان را تشویق و یا حتی مجاب نماید که موتورهای چاه زیرزمینی را خاموش کنند و نیاز آبی خود را از طریق رودخانه تأمین کند.
باید کارها مدیریت بهتر شوند
این فعال حوزه کشاورزی تأکید کرد: متأسفانه علی‌رغم اینکه هم‌اکنون چندین مترمکعب آب در ثانیه، در رودخانه سوداغلان رهاسازی شده و به کویر ریخته می‌شود، ما شاهد این هستیم که بازهم تعداد زیادی از چاه‌های کشاورزی روشن هستند و از منابع زیرزمینی برداشت می‌شود که این عمل نیز غیر کارشناسی و غیرمسئولانه هست، و نشان می‌دهد در سطح استان هیچ مدیر دلسوز و خردمندی وجود ندارد تا در میدان حضور یابد و این منابع خدادادی را مدیریت کند.
در بخش نخست این گزارش به طرح موضوع درباره کمبودهای نحوه استفاده از منابع آبی مختلف در شهرستان گرمسار پرداختیم در گزارش بعد به سراغ مسئولان و کارشناسان می‌رویم تا درباره این موضوع نظراتشان را مطرح کنند.
این گزارش ادامه دارد…
