سلامتی مهم‌تر از سیاحت در روز سیزده بدر
امروزه بسیاری از آداب و رسوم مردم ایران، مانند جشن نوروز و چیدن سفره هفت سین، چهارشنبه سوری، شب یلدا و ۱۳ بدر، بازمانده آداب و رسوم ایرانیان پیش از اسلام است. در لغت نامه در خصوص معنی سیزده بدر یا سینزده به در به این صورت آمده است که (سیزده) به معنای همان عدد ۱۳ است یا روز سیزدهم و در به معنای به سوی، به طرفه و به مفهوم طبیعت، دشت و صحرا است. اگر بخواهیم به صورت کلی این واژه را معنا کنیم به معنای بیرون رفتن در طبیعت در روز سیزدهم است. در این روز ایرانیان پس از ۱۲ روز از آغاز نوروز، به طبیعت می روند و برای پاسداشت از سنت‌های گذشته و نیاکان خود خانه را به قصد گشت و گذار در طبیعت زیبا ترک می‌کنند. در کتاب “جشن های کهن ایرانی” اینگونه آمده است که در دوره ساسانیان، آیین برگزاری سیزده بدر از ۱۳ فروردین در دربار پادشاهی شروع شده و این آیین در ۱۸ فروردین به پایان می رسید. این آیین و جشن برای گردش و تفریح در باغ و بوستان به همراه خواندن آواز و سرود بوده است.
نحس بودن سیزده بدر!
در خصوص بیشتر آیین ها و رسوم ها مانند چهارشنبه سوری و سیزده بدر احتمالات و ابهامات بسیاری وجود دارد که البته این ابهامات بدون دلیل نیستند. یکی از این ابهامات نحس بودن روز سیزده بدر است. از مهم ترین و معتبرترین منابع و سندهایی که درباره روز سیزدهم توضیح می دهد، آثار الباقیه از ابوریحان بیرونی است. ابوریحان بیرونی دانشمند، ستاره شناس و ریاضیدان ایرانی در اثر خود، گاه شمار و تاریخ قوم های مختلف را بررسی کرده و روزهای مختلف سال را بر اساس خوش یمن و بدیمن بودنشان دسته بندی کرده است و از روز سیزدهم (سعد) به عنوان روز خوش یمن یاد کرده است. البته باید خاطر نشان کرد که در گذشته و اکنون اروپاییان عدد ۱۳ را نحس می دانند و این موضوع حتی باعث شده که برخی از هتل ها واحد ۱۳، برخی هواپیماها(مانند لوفت هانزا و ایرفرانس) صندلی ۱۳ و ساختمان ها واحد و طبقه ۱۳ ام نداشته باشند. برخی ها بر این باورند که اعتقاد به نحسی ۱۳ بدر از زمان صفویه برخاسته است زیرا در آن زمان اروپایی ها به ایران آمده و باورها و اعتقادات خرافی خود را به ایرانیان القا کرده اند. همچنین از دیگر منابعی که به آداب و رسوم ایرانیان در این روز پرداخته کتاب شرح زندگانی من اثر عبدالله مستوفی است که به جزئیات چگونگی انجام مراسم سیزده بدر در دوران قاجاریه می پردازد. برپایه مطالب آورده شده در این کتاب در روز ۱۳ فروردین خانواده ها با سماور و بقچه های خوراکی خود به بیرون از شهر می رفتند. از معمول ترین خوراکی هایی که در این روز مردم تناول می کردند، می توان به کاهو با سرکه یا سکنجبین با سرکه شیره اشاره کرد. خانواده هایی که وضع مالی بهتری داشتند در کنار غذای اصلی وسایل پخت آش رشته را نیز با خود می بردند تا در کنار غذای اصلی، آش رشته نیز درست کنند. رسمی که امروزه نیز جذابیت های خاص خود را دارد، رسم گره زدن سبزه در این روز از دیگر آیین های این روز است.
برخی از آداب روز سیزده بدر در ایران
از آداب این روز می توان به گره زدن سبزه و دور انداختن یا به قولی به آب دادن سبزه اشاره کرد، دور انداختن سبزه ها به این دلیل بود که ایرانیان باستان عقیده داشتند، بدی ها و مریضی ها در این سبزه جمع شده و با به آب دادن یا به دور انداختن آن این پلیدی ها و مریضی ها را از خود دور می کردند. همچنین این روز را متعلق به خدای باران می دانند و در مراسم ۱۳ به در، دعا برای بیشتر شدن و به موقع بودن باران در سال جدید وجود داشته که با گذشت زمان این رسم از میان رفته است. از دیگر آداب این روز در گذشته این بود که دختران و پسران دم بخت سبزه ها را گره می زدند و آرزو می کردند تا در سال جدید تشکیل خانواده دهند، البته گره زدن تنها مختص دختران و پسران دم بخت نیست و همه می توانند سبزه ای گره زده و آرزو کنند. عقیده بر این بوده است که وقتی گره باز شود، مشکلات حل شده و آرزو بر آورده می شود. امروزه خوردن کاهو و سکنجبین و پختن غذا های متنوع بـه ویژه آش رشته در این روز مرسوم شده است.
سیزده بدر و کرونا
اما سیزده بدر امسال مانند سال گذشته با ورود ویروس کشنده کرونا رنگ و بوی دیگری گرفته است و بیرون رفتن در این روز، خسارت های جبران ناپذیری را به بار خواهد آورد و موجب گسترش بیش از پیش این ویروس و ابتلای بیشتر هموطنان می شود. در حقیقت امسال گردش در طبیعت بوی مرگ می‌دهد، پس سیزده بدر امسال در خانه بمانیم تا کرونا را خانه و کشور خود بدر کنیم و با سهل انگاری جان خود و دیگران را به خطر نیندازیم.
امسال هم مانند پارسال در راستای اجرای دستور العمل کاهش زنجیره انتقال ویروس کرونا، ورودی بسیاری از پارک‌ها و تفرجگاه‌ها به ویژه در تهران مسدود شده و پارک‌های سطح شهر، امسال میزبان شهروندان در روز طبیعت نیست. این در حالی است که هر ساله و برپایه رسم دیرینه ۱۳ فروردین که در تقویم بنام روز طبیعت نامگذاری شده، شهروندان به دامن طبیعت می روند اما شیوع ویروس کرونا در کشور باعث کنسل شدن بسیاری از برنامه فرهنگی و برنامه‌های روز طبیعت شهرداری شده است.
سیزده بدر و آشتی با طبیعت
سیزده بدر هرچند که در تقویم ما ایرانی‌ها به عنوان روز آشتی با طبیعت نامگذاری شده اما متاسفانه طبیعت بیشترین صدمه و خسارت را در این روز متحمل می‌شود، در حقیقت بی‌توجهی گردشگران به طبیعت موجب به بار آوردن خسارت‌هایی جبران‌ناپذیر می‌شود که چهره طبیعت را در روز طبیعت کدر می‌سازد. اگرچه که سیزدهمین روز از بهار همواره فرصتی برای باهم بودن‌ها و شادی‌ها و دیدار با فامیل‌ها و جمع شدن دور یک سفره و انجام بازی‌های جمعی بود اما به ناچار امسال مانند سال گذشته سیزدهمین روز از بهار را همنشین ویروس کشنده و چموشی هستیم که در بیرون از خانه در کمین سلامت خود و اعضای خانواده‌هایمان نشسته است، البته این ویروس هرچند روزهای تلخ و طاقت‌فرسایی را برایمان به ارمغان آورد و همه را در خانه حبس کرد اما فرصتی را برای طبیعت به وجود آورد که به دور از هیاهو و تخریب و بی مبالاتی انسان‌ها دوباره نفسی تازه کند.
